Na jugu Gruzije, na padinama planine Erušeti, nedaleko od mesta Aspindza, nalazi se impresivni kameni grad Vardzija. Ovaj srednjovekovni kompleks, izgrađen u litici, na prvi pogled podseća na ogromno pčelinje saće, dok izbliza otkriva lavirint pećina i prostorija koje su vekovima skrivale priče o kraljevima, monasima i ratovima.
Izgradnja Vardzije započela je u 12. veku tokom vladavine Đure III Gruzijskog, kao odbrana od Turaka i Persijanaca. Njegova ćerka, kraljica Tamara, završila je gradnju i pretvorila ga u duhovno utočište i moćnu tvrđavu. Prema legendi, naziv Vardzija potiče od njenog uzvika: „Ovde sam, ujače!“, dok je kao devojčica lutala lavirintom pećina.
U svom zenitu, Vardzija je predstavljala pravi grad u steni, sa čak 6.000 prostorija raspoređenih na 19 nivoa. Kompleks je uključivao 25 vinskih podruma, 15 kapela, samostan, apoteku, kao i prostorije za vojsku. Napredan sistem navodnjavanja omogućavao je život za oko 50.000 ljudi. Grad je bio samoodrživ, sa plodnim poljima i rekom u podnožju, gde su stanovnici mogli da proizvode dovoljno hrane i vina.
Kraljica Tamara je često boravila u Vardziji, posebno tokom ratova sa Seldžucima, a danas se u stenama mogu naći „Tamarinine odaje“. Tokom svog postojanja, grad je bio važno religijsko središte sa više od 2.000 monaha koji su živeli u pećinskom manastiru.
Nažalost, priroda je učinila svoje. Snažan zemljotres u 13. veku razorio je veliki deo kompleksa, ostavljajući ga ranjivim pred napadima. Iako su monasi nastavili da žive u Vardziji sve do 16. veka, persijski upadi su doveli do kraja njegove moći. Nakon osvajanja, grad je napušten, a danas u pećinama boravi tek nekolicina monaha.
Danas, posetioci mogu istraživati lavirinte hodnika, obići crkve ukrašene freskama, pogledati ostatke vinskih podruma i peći za hleb, ili prošetati do vidikovaca sa kojih se pruža neverovatan pogled na dolinu reke Mtkvari. Osim Vardzije, u okolini se nalaze i ruševine tvrđave Tmogvi iz 9. veka, termalni izvori poznati samo lokalnom stanovništvu, kao i pećinski kompleks Vanis Kvabebi, koji je stariji čak i od same Vardzije.
Danas je Vardzija jedno od najposećenijih mesta u Gruziji. Njena mistična atmosfera i impresivna istorija i dalje osvajaju svakog ko kroči u ovaj jedinstveni grad u steni. Ove karakteristike čine Vardziju ne samo značajnim istorijskim lokalitetom, već i mestom koje inspiriše umetnike, turiste i istraživače iz celog sveta. Poseta ovom mestu pruža jedinstvenu priliku za razumevanje bogate istorije Gruzije, kao i za divljenje neverovatnim dostignućima srednjovekovne arhitekture i kulture.
Sa svojim fascinantnim pejzažima, bogatom istorijom i mističnim ambijentom, Vardzija ostaje simbol otpora i snage, a priče koje se pričaju o njenim zidinama nastavljaju da žive kroz vekove. Ovaj kameni grad, izgrađen u steni, ostaje neizostavna destinacija za sve koji žele da istraže čari i tajne Gruzije.
