Prema rezultatima nedavne ankete koju je sprovela agencija Promocija plus za RTL, 31,5% građana Hrvatske smatra da je ustaški pozdrav „Za dom spremni“ tradicionalni hrvatski pozdrav koji su koristili patrioti i domoljubi. Anketa je obuhvatila 1.300 ispitanika i sprovedena je u periodu od 1. do 4. septembra 2023. godine.
Ovo istraživanje postavlja važna pitanja o percepciji nacionalnog identiteta i domoljublja u Hrvatskoj, posebno u kontekstu sve prisutnijih diskusija o ustaškom režimu iz Drugog svetskog rata. Pitanje koje je postavljeno ispitanicima, „Raste li domoljublje ili ustašizacija države i društva?“, ukazuje na dublje podela unutar hrvatskog društva kada je reč o tumačenju prošlosti i njegovim uticajem na savremene identitete.
Ustaški pokret, koji je vladao Hrvatskom od 1941. do 1945. godine, bio je poznat po svojim ekstremnim nacionalističkim i antisemitskim stavovima. Nakon završetka rata, ustaštvo je dugo bilo tabu tema u jugoslovenskoj historiografiji, ali su se u poslednjim decenijama mišljenja o ovom pokretu ponovo pojavila na površini. Ovaj fenomen, često nazvan „revizionizam“, obuhvata pokušaje da se reinterpretira i rehabilituje ustaška prošlost kao deo nacionalnog identiteta.
Rezultati ankete ukazuju na to da značajan deo populacije ne vidi ustaški pozdrav kao simbol mržnje i nasilja, već ga doživljava kao izraz domoljublja. Ovaj stav može biti rezultat istorijskog revizionizma, ali i uticaja medija i političkih aktera koji koriste ustaške simbole u savremenoj političkoj retorici. Naime, u poslednjih nekoliko godina, nekoliko političkih stranaka i pojedinaca otvoreno su se zalagali za rehabilitaciju ustaških simbola, što je dodatno polarizovalo društvo.
U Hrvatskoj je takođe prisutna debata o tome da li se domoljublje u zemlji povećava ili se, zapravo, širi ustašizacija društva. Mnogi analitičari smatraju da se u poslednje vreme sve više glasova čuje u prilog ustaškim idejama, dok drugi upozoravaju na opasnosti takvog pristupa i potencijalne posledice po društvo. Ovakvi stavovi mogu dovesti do povećanja tenzija između različitih etničkih i političkih grupa unutar Hrvatske, što dodatno otežava proces pomirenja i izgradnje zajedničkog nacionalnog identiteta.
Osim toga, istraživanje ukazuje na to da postoji razlika u stavovima među različitim demografskim grupama. Mlađi ispitanici i oni sa višim obrazovanjem često imaju kritičniji stav prema ustaškom pokretu i njegovim simbolima, dok stariji građani i oni sa nižim obrazovanjem mogu biti skloniji pozitivnijem tumačenju ustaške prošlosti. Ova razlika može biti povezana sa načinom na koji se istorija predaje u školama, kao i sa opštim društvenim i političkim okolnostima.
Važno je napomenuti da u Hrvatskoj postoji i značajan broj građana koji se protive ustašizaciji društva i smatraju da je potrebno osuditi ustaške akcije i ideologiju. Ova grupa se zalaže za izgradnju društva zasnovanog na pravima i ljudskim slobodama, bez obzira na etničku pripadnost. Njihova borba za priznavanje žrtava ustaškog režima i njegovo osudjivanje predstavlja ključni korak ka pomirenju i izgradnji tolerantnijeg društva.
Na kraju, istraživanje ukazuje na to da Hrvatska prolazi kroz kompleksan proces identitetske transformacije, u kojem se suočava s nasleđem prošlosti i raznim tumačenjima tog nasleđa. Kako se društvo razvija, važno je da se vode otvoreni dijalozi o ovim pitanjima i da se stvara prostor za konstruktivne rasprave koje mogu doprineti izgradnji zajedničkog i inkluzivnog identiteta.
