U Beogradu, tokom ovog leta, primećene su značajne promene u vegetaciji, koja se suočila sa ekstremnim vrućinama i sušom. Mnogi su primetili da su krošnje drveća poprimile žute i smeđe nijanse, iako se obično takve promene dešavaju u jesen. Ova situacija nije izolovana, već se može videti i u parkovima poput Čuburskog, gde su mlada stabla delimično osušena, a neka su čak i ogoljena.
Slične promene su primetne i na travnatim površinama. Na Košutnjaku, umesto uobičajene zelene trave, zatečena je suva i ispucala zemlja, koja više liči na savanu nego na rekreativnu površinu. Ove promene nisu samo subjektivne ocene, već su potkrijepljene i naučnim istraživanjima. Olga Gomerštat, istraživačica iz oblasti GIS-a, analizirala je satelitske snimke i pokazala kako su letnje vrućine uticale na zeleni pokrivač Beograda.
Njena analiza, objavljena u časopisu New Polis, ističe drastičan pad vitalnosti vegetacije u Beogradu. U samo nekoliko nedelja, zeleni pokrivač je pretrpeo značajnu štetu. Prateće mape jasno ilustruju razmere oštećenja i gubitka zelenila širom glavnog grada. Tokom juna meseca, Beograd je doživeo dva toplotna talasa, a temperature su često prelazile 30 stepeni Celzijusa.
Kako su sprovedena ova istraživanja? Sateliti Landsat 8 i 9 su snimali Beograd sa visine od 705 kilometara, pružajući „rendgen“ njegovih zelenih površina. Korišćen je Normalizovani indeks vegetacije (NDVI), koji se koristi za ocenu zdravlja i gustine vegetacije. Analizirane su promene u NDVI vrednostima između početka i kraja juna, a prosečan pad zdravlja vegetacije iznosio je 0,52. To znači da je najmanje polovina površina u gradu doživela značajan pad vitalnosti.
June 2023. godine bilo je najtoplije i najsušnije jun u Beogradu od 1888. godine, kada su počela meteorološka merenja. Iako su neki delovi grada, kao što su navodnjavane bašte ili površine uz reke, pokazali stabilnost, ostali su pretrpeli očigledne znake stresa. Ekstremna toplota i suša najviše su uticale na industrijske zone i gradilišta, gde su zelene površine već bile retke i ranjive.
Ova studija ukazuje na krhkost beogradskog zelenila, koje se suočava sa sve većim stresorima usled klimatskih promena. Vegetacija nije samo prirodni resurs, već i kritična infrastruktura koja doprinosi kvalitetu života u gradu. Ona hladi vazduh, pozitivno utiče na mentalno i fizičko zdravlje, kao i na ekonomiju tokom toplotnih talasa.
S obzirom na to da se Srbija suočava sa sve toplijim i sušnijim uslovima, zelene oaze su pod sve većim pritiscima. Sušenje lišća usred leta nije normalna pojava, već signal da su stabla u opasnosti. Ova situacija nas dovodi u paradoksalnu poziciju, jer gubimo naše „saveznike“ u borbi protiv klimatskih promena.
Zato je ključno ne samo očuvati postojeće zelenilo, već i stvoriti nove zelene oaze. Beograd se mora vratiti viziji urbanog planiranja koja uključuje životnu infrastrukturu. Ukoliko se to ne uradi, grad će izgubiti bitku sa klimatskim promenama, a posledice će se odraziti ne samo na prirodu, već i na život građana. Ova analiza služi kao važan podsetnik o značaju očuvanja i unapređenja zelenih površina u urbanim sredinama.
