Veliko arheološko otkriće na severu Itake donosi nova saznanja o drevnom helenističkom kompleksu u Egzogiju, koji se povezuje sa legendarnim Odisejom. Ovaj značajan lokalitet, poznat kao Homerova škola, smešten je u prelepom delu Agios Atanasios, bogatom vodama i vegetacijom, na padinama sela Egzogi. Istraživanje koje su sprovele arheolozi sa Univerziteta u Joaniniji otkrilo je ne samo strukture iz helenističkog perioda, već i dokaze ljudske aktivnosti koji datiraju još iz kasnog neolita.
Na ovom lokalitetu, iskopane su starine koje se nalaze na dva brežuljka, povezane stepenicama. Ostaci helenističke kule iz 3. veka pre nove ere dominiraju nad Ano Andirosom, dok je Kato Andiros zauzet velikom pravougaonom građevinom. Najstariji dokazi ljudske aktivnosti uključuju alatke od kremenja i fragmente keramike koji potiču iz kasnog 5. i 4. milenijuma pre nove ere. U bronzanom dobu, identifikovano je više desetina fragmenata iz oko 30 različitih posuda iz kasnog 14. i 13. veka pre nove ere.
Jedan od najfascinantnijih nalaza je netaknuti podzemni izvor, koji se smatra jednim od retkih poznatih izvora te vrste. Ovaj izvor sa ekscentričnim zidovima od stena može poticati iz mikenske paleolitske faze, što ukazuje na njegovu važnost u kontroli luka i zaštiti bogatih vodenih resursa u ovoj regiji. Što se tiče keramičkih materijala, najviše fragmenata potiče iz helenističkog i ranorimskog perioda, a među njima su i votivni darovi, zlatni i bronzani nakit, kao i više od 100 novčića iz različitih gradova.
U toku istraživanja, identifikovano je i 14 primera zapečaćenih crepova sa grčkim i latinskim natpisima. Jedan od najznačajnijih nalaza je fragment sa pečatom koji sadrži ime Odisej, što dodatno povezuje ovaj lokalitet sa epskim junakom. Ovi nalazi su potvrda da je kompleks imao važnu ulogu u verskom i društvenom životu Itake tokom helenističkog i ranog rimskog perioda.
Helenistički monumentalni kompleks može se povezati sa Odisejom Itake i postojanjem svetilišta posvećenog ovom junaku, što se pominje u rezoluciji iz 207. godine pre nove ere. Ovaj kompleks, sa svojim čvrstim građevinskim strukturama, svedoči o intenzivnoj kultnoj upotrebi u Kato Andirosu. Nalazi iz prošlosti, uključujući minijaturne bronzane bista i novčiće, dodatno osvetljavaju značaj ovog mesta.
Recentna istraživanja su takođe otkrila nova natpisna svedočanstva iz istog perioda, koja ukazuju na razvoj istaknutog javnog kompleksa. Ovi nalazi sugerišu da je lokalitet igrao ključnu ulogu u religioznom, društvenom, pa čak i političkom životu Itake, kao i da je bio mesto okupljanja hodočasnika.
Opština Itaka, uz podršku Ministarstva kulture i Univerziteta u Joaniniji, planira zaštitu i promociju ovih otkrića. U saopštenju opštine naglašava se važnost očuvanja kulturnog nasleđa i organizacije događaja koji će informisati građane i posetioce o značaju ovih arheoloških nalaza. Itaka, sa svojom bogatom istorijom, i dalje inspiriše i iznenađuje, podsećajući nas na neprocenjivu vrednost naše tradicije.
U svetlu ovih otkrića, Itaka ne samo da obogaćuje naše razumevanje drevnih civilizacija, već i poziva na dalja istraživanja i proučavanja, dajući nam nove uvide u istorijske, kulturne i društvene aspekte života u ovom delu sveta. Ova arheološka otkrića predstavljaju most između prošlosti i sadašnjosti, omogućavajući nam da bolje razumemo naše korene i identitet.
